Yapım Ekleri

Yapım Ekleri

Kelime dağarcığını zenginleştirmek ve yeni kelimeler türetmek için çeşitli yapım ekleri kullanılır. Bu ekler, kelimelere anlam katmak, yeni kelimeler oluşturmak veya kelime köklerini değiştirmek amacıyla kullanılır.

İsimden isim yapım ekleri, isimden fiil yapım ekleri, fiilden isim yapım ekleri ve fiilden fiil yapım ekleri çeşitleri olarak sıralanabilir.

İsimden İsim Yapım Ekleri

İsimlerden isim türetmek için kullanılan yapım eklerine isimden isim yapım ekleri denir. Bu ekler, kelimenin anlamını genişletir veya özelleştirir. İsimden isim türetme amacıyla kullanılan bazı yaygın kullanılan yapım ekleri vardır.

-lik, -lık, -luk, - lük: Miktar ve ölçüyü belirtmek için kullanılır. Örnek: Uzunluk

-ci, -cı, -cu, -cü: Bir mesleğin, unvanı veya aidiyeti ifade eder. Örnek: Fotoğraf. Fotoğrafçı

-ce, -ca: Eşitlik durumunu ifade eder. Örnek: Gökyüzünce

-siz, -sız, -su, -sü: Eksikliği ifade eder. Örnek: Sessiz

Bu ekler, isim köklerine eklenerek kelimenin anlamını genişletir veya belirli bir niteliği ifade eder. İsim türetme işlemi, dilin esnekliğini artırarak daha özel ve zengin ifadelerin kullanılmasına olanak tanır.

İsimden Fiil Yapım Ekleri

İsimlerden fiil türetmek için kullanılan yapım ekleri vardır. Bu ekler genellikle “-leş” veya “-laş” ekleriyle ifade edilen bir dönüşümü veya bir hal değişikliğini belirtir.

-leş, -laş: Bir durumu veya hali ifade eder. İsim köküne bu ekler eklenerek o ismin bir duruma geçtiğini veya o halde olduğunu ifade eder. Örnek: Güzel. Güzelleş.

-el: Genellikle sıfatlardan fiil yapar. Örnek: Düzel.

-l: Bazı sıfatlardan oluş fiili yapar. Örnek: Sivril.

-de: Yansımalar ifade edilir. Örnek: Horulda.

Bu yapım ekleri, isimleri fiillere dönüştürerek dilin ifade yeteneğini artırır. İsimden fiil türetme işlemi, dilin kullanım alanını genişletir ve daha spesifik anlamların ifade edilmesine olanak tanır.

Fiilden İsim Yapım Ekleri

Cümlenin tüm fiil kök ve gövdelerine getirilebilir. Fiillerin isimlerini türetmek amaçlanır. Bu sebeple bu fiillere mastar eki denir. Örnek: Gitmek.

-ma, -me: -mek gibidir ancak -mek’in kullanıldığı her yerde -me kullanılmaz. Örnek: Nakletme.

-İş: Kalıcı nesne isimleri üretmek için bu mastar eki kullanılır. Örnek: İnsan oturuş-undan bellidir.

-an, -en: Fiili yapanı bildirmek için kullanılır. Örnek: Bakan.

-maz, -mez: Olumsuzluk bildirmek için kullanılır. Örnek: Ne geçmez vakitmiş.

Fiilden Fiil Yapım Ekleri

Fiil kök ve gövdelerine getirilir. Amaç fiil gövdesi üretmektir. En yaygın kullanılan ekler ise şunlardır…

-t: Çatı eki olarak kullanır. Geçişsiz fiilleri geçişli, geçişli fiilleri de daha geçişli hale getirir. Örnek: Yürüt.

-r: Çatı ekidir ve -t ile aynı görev için kullanılır. Genellikle ünsüzle biten fiillerde kullanılır. Örnek: Uçur.

-dir: Çatı ekidir ve geçişsiz fiilleri geçişli, geçişli fiilleri de daha geçişli hale getirir. Örnek: Çizdir.